Artykuły i recenzje

Bogusław Linette - recenzja książki B. Wiluś Wieluńskie czapkarstwo ludowe...
BOGUSŁAWA WILUŚ, WIELUŃSKIE CZEPKARSTWO LUDOWE. SZTUKA UKŁADANIA
I HAFTOWANIA CZEPCÓW, WIELUŃ 1993,
ss. 83.

Nakładem Towarzystwa Przyjaciół Wielunia ukazała się przed ponad 10. laty praca Bogusławy Wiluś pt. Wieluńskie czepkarstwo ludowe, obrazująca tradycje wykonywania, zdobienia i użytkowania kobiecych czepków na terenie ziemi wieluńskiej, nazywanej w pracy regionem wieluńskim. Praca powstała na podstawie kolekcji 82 czepków będącej własnością Muzeum Ziemi Wieluńskiej oraz badań terenowych autorki, dzięki którym martwe eksponaty muzealne mogły być ukazane na tle żywej kultury ludowej, gdzie do niedawna funkcjonowały. Informacje zebrane w trakcie wywiadów przeprowadzonych z czepkarkami przedwojennej generacji pozwoliły autorce ustalić chronologię zmieniających się w pierwszej połowie stulecia fasonów czepków oraz sposób ich produkcji. Udało się jej również utrwalić oryginalne gwarowe nazewnictwo związane z tą gałęzią wytwórczości ludowej, a wreszcie zestawić listę kilkudziesięciu czepkarek czynnych w regionie od początku XX wieku po lata osiemdziesiąte tegoż stulecia.

Autorka w sposób kompetentny przeanalizowała całą kolekcję, przedstawiając ją w ujęciu typologicznym, opierającym się na kryteriach formy i funkcji. Z dużym znawstwem opisuje strukturę, wygląd i technikę produkcji czepków, jak również podkreśla ich walory plastyczne przejawiające się w kompozycji i wzorach haftów. Opisy te stanowią podstawową część publikacji.

Wywód autorki poparty jest licznymi fotografiami obrazującymi różne typy zabytkowych czepców, pozwalającymi czytelnikowi choć w takiej formie zapoznać się z artystycznymi walorami tej dziedziny sztuki ludowej, ocenić piękno i bogactwo rozwiązań plastycznych. Praca zawiera ponadto kilkadziesiąt rysunków (szkiców) przedstawiających motywy hafciarskie stosowane w rozlicznych wariantach, świadczące o nieograniczonej inwencji i wyobraźni plastycznej czepkarek, a także o dużej żywotności tej gałęzi twórczości przed II wojną światową.

Dziś, gdy sztuka ta zanika bezpowrotnie wobec utracenia swych dawnych funkcji we współczesnych społecznościach wiejskich, praca Bogusławy Wiluś nabiera szczególnej wartości dokumentalnej. Autorka zdołała bowiem uchwycić zjawisko w końcowym stadium zaniku, zaś zdobyte u ostatniego już pokolenia kompetentnych twórczyń informacje niejako uwierzytelniają muzealną kolekcję.

Zawarcie tak wielu informacji w niewielkiej, kilkudziesięciostronicowej książeczce sprawiło, że tekst jest niezwykle skondensowany, a przy tym w miarę wyczerpujący. Stąd też publikacja B. Wiluś ma źródłowe znaczenie dla etnografii polskiej jako sumiennie opracowane, oparte na reprezentatywnym materiale studium na temat ginących tradycji ludowego czepkarstwa w Polsce.



  do góry